Hierba del santo
remedio
Uso medicinal. Se usa para saber que
enfermedad tiene la persona cuando no se consigue ninguna medicina para la
enfermedad (V. adivino): se muelen solamente las hojas y
se le unta sólo en la cabeza y las flores se ponen en la nuca. Cuando se duerme
la persona sueña que enfermedad tiene, si es cosa buena o brujería (V. toloache)
Causas y síntomas
de la enfermedad. Esta
planta se usa nada más para saber que enfermedad tiene la persona, cuando no se
cura con nada y avisa para saber quién le hizo el daño a la persona, quién robó
animales, a las casas o dinero.
Otros datos. Hay dos clases de Hierba
del Santo Remedio, una blanca y otra morada, las dos sirven para lo mismo, esta
hierba no se toma porque quedan locos.
Yuku nik+n iñu
Nuu tatan yuku
ya'a. Tatan
yuku ya'a sava kuni-o nakue'i no'o ñ+v+ ku'vi san ntuvi tá'an ni iin tatan nuu
kue'i no'o-jo.
Niko-o
na'a yuku ya'a de sikuchi-o majan xini ñ+v+ ku'vi, de ita-ja tee-o yata xini
ñ+v+ ku'vi, de san kixin-jin de xituvi van nuu-jun, va'a ni kue'i va'a a xin
tax+ no'o-jo.
Naja tuvi de
kajie'e kue'i. Yuku
ya'a va tatan sava kunion na kue'i no'o ñ+v+ ku'vi, san ntuvi ta'an nani tatan,
de suni xituvi-jin níva nsa'a xeen ñ+v+ ku'vi, a xin niva nsakui'na sana, ve'i,
xu'un, yukuan de ntuvi kue'i no'o ñ+v+ ku'vi.
A kuni ka. Iyo uvi nuu yuku nik+n
iñu, chi iin vi iñu kuijin de inka vi a ni'i, so nuvi-ji nuú tatan nuu kue'i
ya'a. Nkuvi ko'o-o yuku ya'a chi jikó xini-on.
